Zgodnie ze strategią do 2030 roku w tej dekadzie kluczowym obszarem rozwoju Grupy ORLEN, której częścią jest Energa, będzie nowoczesna energetyka, oparta przede wszystkim na odnawialnych źródłach energii i wspierana mocami gazowymi. ORLEN zamierza zwiększyć czterokrotnie, w stosunku do planów ogłoszonych dwa lata temu, moce w OZE, które wyniosą 9 GW. To bardzo ważny krok w osiągnięciu neutralności emisyjnej ORLEN do 2050 r. Rozwój OZE stanowi wyzwanie dla operatorów systemu przesyłowego i systemu dystrybucyjnego. Rozwiązaniem może być wykorzystanie elastyczności strony popytowej – Demand Side Response (DSR).
Odbiorcy, jeszcze niedawno traktowani jako bierny uczestnik rynku, dziś stają się jego istotną częścią, która uczestnicząc w usługach, wspiera bezpieczeństwo energetyczne Polski. Dostosowanie poboru energii do sytuacji w sieci może nie tylko zmniejszyć jej emisyjność, ale również zmniejszyć koszty inwestycji w jej modernizację, a przy okazji pozwala zarabiać firmom na swojej elastyczności. Za wdrożenie usługi, optymalizację potencjału odbiorcy oraz zabezpieczenie jej realizacji odpowiada agregator jakim jest Enspirion, spółka zależna Energi z Grupy ORLEN.
Mechanizm rynku mocy
Odbiorcy chcący czerpać przychody z realizacji usług DSR mogą już dziś uczestniczyć w mechanizmie rynku mocy funkcjonującym od 2021 roku. Usługa polega na gotowości do ograniczenia poboru energii elektrycznej na incydentalne wezwanie operatora systemu przesyłowego. Takie potrzeby ze strony operatora pojawiają się stosunkowo rzadko, a za gotowość do redukcji 1 MW poboru można otrzymać aż 1 mln zł podczas czteroletniej umowy.
Rynek mocy nie jest jedyną z usług, w której wykorzystanie aktywności odbiorców energii pozwoli na utrzymanie prawidłowych parametrów pracy sieci. Już niedługo wdrożona zostanie usługa Interwencyjnego Ofertowego Zwiększenia Poboru (IZP), wprowadzona wraz ze zmianą nr 10/2023 Warunków Dotyczących Bilansowania. Nowa usługa IZP polega na prawie do oferowania zwiększenia obciążenia i zobowiązaniu do wykonania za wynagrodzeniem zwiększenia obciążenia w wielkości zaoferowanej, jednakże, w przeciwieństwie do rynku mocy, bez wynagrodzenia za gotowość do świadczenia tej usługi. Konieczność wprowadzenia IZP związana jest przede wszystkim z coraz częściej występującymi sytuacjami w systemie, podczas których operator zmuszony jest do ograniczenia generacji ze źródeł odnawialnych, w celu zabezpieczenia systemu przed nadwyżką energii.
Nowy rynek bilansujący
Aktywność odbiorców zdolnych do zmian w swoim profilu poboru energii może zostać wykorzystana również w nowym rynku bilansującym, który wdrożony od 14 czerwca 2024 r., pozwoli na czerpanie przychodów ze swojej elastyczności. Rynek bilansujący jest mechanizmem służącym do bilansowania zapotrzebowania na energię elektryczną z wytwarzaniem tej energii w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym, co ma bezpośredni wpływ na jego częstotliwość. Za reprezentację odbiorców aktywnych w ramach tej usługi odpowiadać będzie Dostawca Usług Bilansujących. Jego zadaniem będzie zgłoszenie ofert i programów pracy, realizacja poleceń operatora, a następnie rozliczanie uczestników rynku.
Unijna Dyrektywa i Rozporządzenie zobowiązuje państwa członkowskie do wykorzystania usług elastyczności w systemach dystrybucyjnych. Realizowane w ten sposób usługi pozwolą na usunięcie ograniczeń sieciowych i regulację napięcia, w szczególności w punktach znacznego przyłączenia niesterowalnych źródeł energii, takich jak fotowoltaika czy turbiny wiatrowe. Usługi te są na etapie projektowania, a ich ostateczny kształt poznamy zapewne nie wcześniej niż w 2025 roku.
Rola odbiorców w funkcjonowaniu Krajowego Systemu Elektroenergetycznego w ostatnich latach nabiera nowego znaczenia. Odpowiednie zarządzanie swoim zapotrzebowaniem poprzez redukcję lub wzrost poboru energii z sieci może w istotnym stopniu przyczynić się do bezpieczeństwa jej dostaw, przy jednoczesnym otrzymaniu wynagrodzenia, które pozwoli na ograniczenie udziału kosztów energii elektrycznej w ogólnych kosztach funkcjonowania przedsiębiorstwa.